Diabetes Mellitus Tanı Kriterleri

Şüpheli ya da diyabete ilişkin semptom varlığında açlık plazma glukozu (APG), rastgele plazma glukozu (PG), 75 gr oral glukoz tolerans testi sırasındaki (OGTT) 2. saat plazma glukoz (2. st PG) düzeyi ve/veya A1C tetkiki yapılarak tanı konulabilir.

Aşikar Diabet

8 saatlik açlık sonrası açlık plazma glukozu (APG) ≥126 mg/dL,

75 gr oral glukoz tolerans testi sırasındaki (OGTT) 2. saat plazma glukoz düzeyi ≥200 mg/dL,

Rastgele plazma glukozu (PG), ≥200 mg/dL + Diyabet semptomları mevcudiyeti

HbA1c (Glikozillenmiş A1 c ) düzeyi ≥%6.5 (≥48 mmol/mol)

Bu tetkik sonuçlarından elde edilen spektruma göre normalden yüksek olan ancak diyabet tanısı konulacak kadar yüksek olmayan düzeylerin varlığında ise bozulmuş açlık glukozu (BAG), bozulmuş glukoz toleransı (BGT) gibi glukoz metabolizmasının diğer bozukluklarının saptanması ve prediyabetik bireylerin belirlenmesi mümkün olmaktadır.

Hipergliseminin belirgin klinik semptomlarının olmadığı durumlarda (hiperglisemik kriz, klasik hiperglisemi semptomları ile birlikte eşlik eden rastgele plazma glukoz 200 mg/dl ve üzerinde olması gibi) tanı için tarama testi sonuçlarının iki kez anormal olarak sonuçlanmış olması gerekir  Rastgele yapılan ölçümde 200 mg/dl ve üzerindeki değerler, diyabet semptomları da eşlik ediyorsa diabetes mellitus teşhisine götürür.

Diğer yöntemler kullanıldığı halde aşikar diyabet tanısı konulmamış, ancak glukoz metabolizma bozukluğu şüphesi devam eden hastalarda oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılır. Tanı için 75 g glukoz ile standart OGTT yapılması, en az 8 saat süreyle açlık sonrası sabah ölçülen açlık plazma glukoz (APG) düzeyine dayalı tanı yöntemine göre daha sensitif ve spesifik olmakla birlikte, bu testin aynı kişide günden güne değişkenliğinin yüksek, emek yoğun ve maliyetli olması rutin kullanımını güçleştirmektedir. Diğer taraftan, APG’nin daha kolay uygulanabilmesi ve ucuz olması klinik pratikte kullanımını artırmaktadır. Bununla beraber, OGTT’nin hem diyabet tanısında hem de diyabet ve prediyabet taramasında önemli bir rolü vardır. Karbonhidrat kısıtlaması OGTT sırasında kan şekerinde yalancı yüksekliklere neden olabileceğinden OGTT öncesi hastaların üç gün boyunca en az 150 gr karbonhidrat içeren serbest bir diyet uygulamaları belirtilmelidir.

İzole Bozulmuş Açlık Glukozu

8 saatlik açlık sonrası açlık plazma glukozu (APG) 100-125 mg/dL,

75 gr oral glukoz tolerans testi sırasındaki (OGTT) 2. saat plazma glukoz düzeyi <140 mg/dL

İzole Bozulmuş Glukoz Toleransı

8 saatlik açlık sonrası açlık plazma glukozu (APG) <100 mg/dL

75 gr oral glukoz tolerans testi sırasındaki (OGTT) 2. saat plazma glukoz düzeyi 140 -199 mg/dL

Bozulmuş Açlık Glukozu+Bozulmuş Glukoz Toleransı

8 saatlik açlık sonrası açlık plazma glukozu (APG) 100-125 mg/dL,

75 gr oral glukoz tolerans testi sırasındaki (OGTT) 2. saat plazma glukoz düzeyi 140 -199 mg/dL

Yüksek risk grubu (Prediabet)

HbA1c düzeyi %5.7-6.4 (39-47 mmol/mol) olan hastalar

Gestasyonel diyabet

Gestasyonel diyabet (GDM), yani gebelikte ortaya çıkan diyabetin hem anne hem fetüs hem de gebeliğin seyri üzerine olumsuz etkileri bulunmaktadır. GDM araştırılması amacıyla gebeliğin 24-28. haftaları arasında tarama ve tanı testi yapılmaktadır. Geleneksel olarak iki aşamalı tanı yaklaşımı kullanılmaktadır. Alternatif olarak ’tek aşamalı’ tanı yaklaşımı da uygulanabilir

Gebelikte tanı amaçlı OGTT yapılması gestasyonel diyabetin erken tanısı için mutlaka gereklidir. Böylece, annede oluşan plazma glukoz yüksekliği zamanında tespit edilir ve hipergliseminin fetus üzerindeki zararlı etkilerini engellemek için önlem alınabilir.

Gestasyonel diyabet tanı kriterleri

* APG 1.st PG 2.st PG 3.st PG

İki aşamalı test

İlk aşama 50 g glukozlu test - ≥140 - - İkinci aşama 100 g glukozlu OGTT ≥95 ≥180 ≥155 ≥140

(en az 2 patolojik değer tanı koydurur)

Tek aşamalı test I

ADPSG kriterleri 75 g glukozlu OGTT ≥92 ≥180 ≥153 -

 (en az 1 patolojik değer tanı koydurur)

50 g glukozlu tarama testi: Gün içinde rastgele bir zamanda 50 g glukozlu sıvı içirildikten 1 saat sonra PG düzeyi ≥140 mg/dl ise diyabet açısından kuşkuludur, daha ileri bir test olan OGTT yapılması gerekir. Tarama testinde 50 g glukoz içirildikten sonraki 1.st PG kesim noktası 140 mg/dl alınırsa GDM’li kadınların %80’ine, buna karşılık kesim noktası olarak 1.st PG 130 mg/dl kabul edilirse GDM’li kadınların %90’ına tanı konulabilir. Genel olarak, 50 g glukozdan 1 saat sonraki PG >180 mg/dl ise OGTT yapılması gerekli görülmemekte, bu vakaların GDM gibi izlenmesi ve tedavi edilmesi önerilmektedir.

100 g glukoz ile OGTT: 50 g glukozlu tarama testi pozitif olan gebelerde tanıyı kesinleştirmek için 100 g glukozlu 3 saatlik OGTT yapılmalıdır. En az iki değerin normal sınırı aşması GDM tanısı koydurur.

75 g glukozlu OGTT: Bu testte sabah aç karnına bazal değer için kan alınıp 75 g glukoz içirildikten sonra 1 ve 2. saat kan şekeri değerlerine bakılır. Tek değerin yüksekliği durumunda GDM tanısı konulur.

Günümüzde gebelik diyabeti tanısında iki aşamalı test yerine, tek aşamalı tanı yaklaşımının kullanılması konusunda tam bir görüş birliğine varılamamıştır. Ülkemizde ise konu ile ilgili otoriteler, IADPSG kriterleri ile GDM tanısı alan gebe sayısının çok artacağına, bu durumun ekonomik ve emosyonel sorunları beraberinde getireceğine işaret ederek iki aşamalı (50 g glukozlu ön tarama testi ve ardından gerekiyorsa 100 g glukozlu OGTT) tanı yaklaşımına devam edilmesini benimsemektedirler

Kaynakça

1.Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği yayınlarınan Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı tedavi ve izlem kılavuzu 2022 den alıntıdır.

https://file.temd.org.tr/Uploads/publications/guides/documents/diabetes-mellitus_2022.pdf