Trombosit Fonksiyon testleri

Trombositler

Primer hemostazda görev alan temel elemanlardır. Trombosit sayısının 150.000/uL’nin altına düşmesi trombositopeni olarak tanımlanır. Trombositopeni varlığında trombosit fonksiyonlarının bozulmasıyla da kanama riskinde artış olur.

Trombosit sayımı

• Trombosit sayımı için tam kan sayımı cihazları kullanılabilir.

• Giemsa ile boyanmış periferik yayma

• Bazı kişilerin kanında bulunan (%0.1) trombosit otoantikorları EDTA’lı ortamda trombositlerin kümeleşmesine yol açar.

• Bu kümeler otomatik sayıcı cihaz tarafından büyüklükleri nedeni ile trombosit olarak algılanmadığından trombosit sayısı düşük çıkar (pseudotrombositopeni).

• Normal trombosit değeri 150.000-400.000/mm3 dür.

• Hastalarda trombosit sayısı genellikle <50.000/mm3 oluncaya kadar klinik bulguya rastlanmaz. Ancak travma sonrası ekimozlar görülebilir.

• Klinik pratikte en sık idiyopatik trombositopenik purpurada (ITP) trombositopeni izlenmektedir.

Tüm ilaçların trombositopeni yapabileceği akılda tutulmakla birlikte en sık trombositopeni yapabilen ilaçlar : kinin, Kinididin, Aspirin, Heparin, sülfonamidler, nonsteroid antinflamatuar ilaçlar ve altın türevler

Trombosit sayısı ile kanama riski ilişkisi

• Trombosit sayısı: 100.000.................................... Kanama riski yok

50.000-100.000......... Travma veya cerrahide kanama

20.000-50.000 ...........Minör spontan kanamalar

10.000-20.000 ..............Majör spontan kanamalar

< 10.000.......................... Hayatı tehdit edici kanamalar

Kanama zamanı: Uzun zamandır trombosit fonksiyonunu ölçmek için kullanılsa da testin güvenilirliği düşüktür. Trombositopeni varlığında elde edilen sonuç bilgi vermemektedir. Ameliyata hazırlanan hasta için yapılmasının gerekli olmadığı kabul edilmiştir. Trombosit hastalıkları için önceliğini kaybetmiştir.

Trombosit fonksiyon analiz testi (PFA-100): Primer hemostazın gerçekleştiği koşulları taklit eden platelet function analizer adlı cihaz ile in vitro kanama zamanı ölçümü mümkün olmaktadır. Hızlı, objektif olarak ve invaziv olmayan bir şekilde trombosit fonksiyon bozuklukları saptayabilmektedir. Membran kollajen/epinefrin veya ADP kaplıdır.

• CEPİ<164sn ....................... ....................Normal

• CEPİ>164sn, CADP<116sn....Aspirin etkisi

• CEPİ>164sn, CADP>116sn....Trombosit fonksiyon bozukluğu

Trombosit Fonksiyon Testi; PFA-200, İn vitro Kanama Zamanı

PFA-200 ise PFA100’ün yeni bir versiyonudur.

PFA-200 trombosit fonksiyon analiz cihazı ile çalışılan kollajen/epinefrin ve kollajen/ADP CT, günümüzde kanama zamanı testine alternatif, hızlı, kolay ve duyarlı trombosit fonksiyon testleridir. PFA-200 cihazı, kollajen/epinefrin veya kollajen/adenozin difosfat (ADP) ile kaplanmış ince bir membran içerir. Bu membran içinden kan akımı geçirildiğinde trombositlerde adezyon aktivasyon ve agregasyon meydana gelmesiyle bir tıkaç oluşur. Bu tıkacın membranı kapatma süresi “closure time (CT)” (Kapanma zamanı) olarak adlandırılır.

Von Willebrand hastalığı (vWH), Glanzman trombastenisi, Bernard Soulier sendromu] gibi trombosit doğuştan veya akkiz trombosit hastalıklarının tanısında sıkça başvurulmaktadır. Ayrıca antitrombosit tedavide kullanılan asetil salisilik asit, klopidogrel, tiglopidin gibi ilaçların etkinliklerinin etkilerini değerlendirmede de kullanılmaktadır.

 Yöntem : Trombositlerin in vitro ortamda fizyolojik olarak adhezyon ve agregasyon özelliklerinin incelenmesi esasına dayanır. Bunun için PFA-200, trombosit fonksiyon analizöründe iki tür test sistemi kullanılır;

Kollajen/Epinefrin testi; Bu sistem ile ölçülen agregasyon süresi, kalıtsal intrensek trombosit bozuklukları, von Willebrand hastalığı ya da trombositleri inhibe eden ajanların (Asetil Salisilik Asit vb) neden olduğu trombosit fonksiyon bozukluğu yüzünden normalden daha uzundur.

Kollajen/ADP testi; Birinci test ile saptanan trombosit fonksiyon bozukluğu, Asetil Salisilik Asit (ASA) veya ASA içeren ilaçların etkisine bağlı ise bu testin sonucu normal bulunur. Bu test kalıtsal hastalıklar ile ilaç kullanımının ayırıcı tanısında kullanılır. Klinik Önemi : İn vitro kanama zamanı olarak da değerlendirilen bu test grubu, trombosit fonksiyon bozukluklarının; özellikle von Willebrand (vWD) hastalığı gibi kalıtsal etkenlerin ya da Aspirin (ASA) veya türevlerinin kullanımı gibi, trombositleri inhibe eden ajanların trombositler üzerindeki etkisini değerlendirmek amacı ile yapılır.

Primer hemostaz bozukluğu olan hastaların kanama riski sekonder hemostaz (faktör eksiklikleri) bozukluklarından daha fazladır. Bu tür hastaların ameliyat öncesi primer hemostaz yönünden değerlendirmesinde, Kollajen/Epinefrin sonuçlarının bilinmesi önemlidir.

Numune alınırken dikkat edilecek hususlar

 Örnek alımında 21G veya daha büyük lümenli (20G veya 19G) iğne kullanılmalıdır. Antikoagülan olarak % 3,2 tamponlanmış sitrat içeren mavi kapaklı tüp tüp kullanılır. Test kan alındıktan sonra 4 saat içerisinde çalışılmalıdır. Hemoliz olmuş kan örnekleri kullanılmaz.

Saklama Koşulları : 18-25 °C’de, en fazla 4 saat, tüpler yatık olarak saklanmalı, vakumlu taşıma sistemi (pnömotik sistem) kullanılmamalıdır.

Referans Değerleri : Kollajen/Epinefrin ; 82 – 150 saniye

                                   Kollajen/ADP ; 62 – 100 saniye

a) Numunede mikrotrombüsler ya da çevreden bulaşan partiküller bulunması, test sonuçlarını olumsuz yönde etkileyebilir ve/ya da cihaz tarafından akımda bir engel saptanarak testin iptal edilmesine yol açabilir.

b)Yüksek sedimantasyon hızına sahip kan örneklerinde, A pozisyonunda test uygulanmadan önce B pozisyonunda test için bekletilirken bir ölçüde çökelme görülebilir.

c)Çökelme oluşması durumunda kan örneğinin hemodinamik özellikleri değişebilir ve bu da potansiyel olarak sonucu etkileyebilir. Bu nedenle,yüksek sedimantasyon hızına sahip örneklerin tekli olarak çalışılması tavsiye edilmektedir.

d)Birçok ilacın trombosit fonksiyonunu etkilediği bilindiğinden, hastanın ilaç kullanımıyla geçmişinin değerlendirmeye alınması gerekir.

e)Laboratuarın belirlediği sınır değerin üzerindeki bir Kapanma Süresi, trombosit fonksiyonunun hematokrit düzeyi (<% 35) ya da trombosit sayısına (<150,000/μL) bağlı olarak azalmasından kaynaklanabilir

f) İnsanların diyetle aldıkları belirli yağ asitleri ve lipitlerin trombosit fonksiyonunu inhibe ettikleri bilinmektedir; hekimler hastalarına testten önce yağlı besinler yememelerini tavsiye edebilirler.

Trombosit Agregasyon testleri

Trombosit kümeleşmesi in vitro olarak agregometre adı verilen cihazla çalışılır.

Antikoagüle edilmiş kandan elde edilen trombositten zengin plazmada ADP, Kollajen, epinefrin, ristosetin gibi trombosit agregasyonunu uyaran ajanların kullanımı ile trombositlerin agregasyon fonksiyonuna ait bozukluklar saptanabilir.

Trombosit fonksiyonunu değerlendiren en önemli tanısal yöntemdir. Genellikle ışık transmisyon agregometresi (ITA) kullanılarak uygulanır. Agregasyonun ilk dalgası fibrinojen üzerinden trombositlerin GPIIb/ IIIa’nın aktivasyonu sonrası bağlanmasını göstermektedir. İkinci dalga ise trombositlerden salınan agonistler nedeniyle degranülasyon ve artmış agregasyonu yansıtır.

Yaygın olarak kullanılan agonistler ADP, araşidonik asit, kollajen, epinefrin, trombin ve ristosetindir. Araşidonik asit, kollajen ve trombin sadece agregasyonun ilk basamağını uyarırlar.

Çoğu ilaç trombosit fonksiyonlarını etkilediği için test öncesi kullanımından kaçınılmalıdır. Normal trombosit agregasyonu ADP ve epinefrin ile bifazik yanıt oluşturmaktadır.

ITA ile tüm paneli çalışabilmek için en azından 15 ml kan gerekmektedir. Tam kan agregometrisi adı verilen diğer bir cihaz daha az kan örneği ile çalışmasına karşın yaygın olarak kullanılmamaktadır.

Multiplate analiz cihazı ise yine elektrik impedans sistemi ile çalışan pediatrik kullanıma uygun özelliktedir. Tüm cihazlar için yapılan testin tekrarlanabilir ve sonucun güvenilir olması çok önemlidir

https://twitter.com/HematologyTweet/status/1443225278688473096/photo/1